انواع نژادها ی نها لونحوه اصلاح نهالهای میوه:
در رابطه با این عنوان باید خاطر نشان شد برحسب انواع درختان نژادهای متفاوتی وجود دارد. نحوه‌ی اصلاح نهالهای میوه با یکدیگر بسیار متفاوت میباشد اما فرایند اصلاح نهالدارای چارچوب پایه میباشد.در تمامی مراحل اصلاح نهال پژوهشگر نیازمنداطلاعات علمی و عملی میباشد. اطلاعاتی در رابطه با نوع گیاه، تسلط بر روش‌های مولکولی ،تسلط برکشت بافت، تسلط بر روش‌های آزمایشگاهی و قدرت تحلیل داده‌های آماری و مولکولی و ….
اصلاح نهال میوه به دلایل مختلفی انجام می‌پذیرد مثلا تغییر کیفیت میوه، مقاومت به آفت و یا بیماری، مقاومت به شرایط محیطی، تغییر شکل ظاهری گیاه مثلا کوتاه کردن بوته ویا افزودن ژن تولید کننده آنتی‌بیوتیک و یا ویتامین و….
اصول باغبانی وهرس درختان:
اگرپس ازاحداث باغ میوه،نهالهای کاشته‌شده به حالت طبیعی خود رها شوند وهیچ دخالتی در رشد و
شاخه‌بندی طبیعی آن‌هاصورت نگیرد،شاخه‌های مزاحم وپرپیچ وخم در داخل تاج درخت رشدکرده و به دلیل متراکم شدن تاج درخت و سایه‌اندازی شاخه‌های بالایی هیچ نوری به قسمت‌های وسط وپایین درخت نخواهد رسید.درچنین شرایطی شاخه‌ها به تدریج خشک شده وازبین می‌روند و باردهی درخت نیز محدود گشته ومیزان محصول وکیفیت آن پایین خواهد آمد. علاوه براین،مشکل سال‌آوری وتناوب باردهی نیز بروز میکند، به طوری که درخت در یکسال میوه‌های زیاد وریز تولید کرده ودرسال بع دتولید ناچیزی خواهد داشت و یا بدون بار خواهد بود. بنابراین هر گیاهی بعد از کشت شدن نیار به تربیت دارد. انواع تربیت نهال شامل شکل هرمی، شکل شلجمی، شکل جامی(مرکزباز) میباشد.
هرس علم وهنر قطع کامل یاجزیی اندامهای مختلف گیاه به منظور تحت تاثیر قراردادن وهدایت مسیر رشد و باروری گیاه به منظور تولید یک سطح سبزینه مطلوب و ایجاد تعادل بین رشد رویشی وزایشی گیاه است. هرس روی اندامهای مختلف گیاه انجام می‌شود. هرس شاخه،هرس ریشه( درمورد هسته‌دارها ونیز برای جوان‌سازی تاکستان‌هاانجام می‌شود)،هرس برگ( دردرخت خرماانجام می‌شود)،هرس گل ومیوه ا زجمله انواع هرس است.زمان هرس روی درختان متفاوت است مثلا در “هرس زمستانه یاهرس سیاه” که بعدازخزان درختان تا قبل از باز شدن جوانه‌ها دربهارانجام می‌شود ودر واقع رایج ترین هرس ی است که دردرختان میوه انجام می‌شود ولی هرس تابستانه یا هرس سبز”از اوایل تا اواخر تابستان انجام می‌شود وبه عنوان هرس مکمل درموردبعضی ازدرختان میوه ازجمله انگور، هلو،انجیر ودرختان سیب روی پایه‌های پاکوتاه انجام می‌شود. هرس تابستانه بیش ازهرس زمستانه باعث کاهش رشد درخت می‌شود. اثراین هرس کوچک کردن درخت و بالا بردن کیفیت میوه در اثرافزایش نفوذ نوربه درختاست. افزایش نفوذ نور در درخت برانگیزش گل‌های سال بعدنیزا ثرمثبت دارد.”اواخر پاییز یا اوایل زمستان” نیز زمانی مناسبی برای هرس درختانی است که شیرابه تولید می‌کنند.
هرس درختان دلایل و فواید زیادی دارد که در متن زیر به چند مورد اشاره می‌گردد:
حذف سرشاخه های مزاحم،خشک شده،آفت زده وبیمار وشکسته جهت حفظ وتامین سلامت گیاه.
حذف فرم زمستان‌گذران آفات در باغات.
باعث فراهم‌شدن فضای مناسب برای فعالیت حشرات شکارگر و پارازیتوئید.
ایجادشرای طم ناسب جهت ورود نور و هوا.
ایجادشکل ویژه درشاخ ساره گیاه جهت شکل سازی گیاهان جهت تزئین.
ایجاد تعادل بین شاخساره وریشه.
جوان ساختن درختان مسن ازطریق حذف شاخه‌های پیر و وادارکردن درخت به تولید شاخه‌های جدید.
محدودکردن رشد وکوتاه ساختن برای تسهیل عملیاتی مانند سمپاشی وبرداشت وزینت بخشیدن به درخت و…
توجه: نحوه‌ی تربیت نمودن نهال و نحوه هرس کردن درختان مختلف برحسب هدفی که داریم بایکدیگر متفاوت است وبه دلیل گستردگی مطالب در این متن،مطالب کوتاهی آورده شده‌است.
در باغات برای اعمال هرس علاوه بر نکاتی که در بالا ذکر گردید(یعنی برحسب نوع درخت و هدفی که داریم روش مناسبی را انتخاب کنیم)باید توجه کرد که از ادوات استریل و تمیز استفاده گردد زیرا عدم توجه به این نکته باعث می‌شود در صورت وجود درختی آلوده، ناخواسته به عنوان ناقل عمل کرده وباعث وارد شدن خسارت جبران ناپذیر به کشاورز گردیم.
در جدول زیر اطلاعاتی در رابطه با مفاهیم بالا ارائه می‌گردد
| تربیت نهال |
شکله رمی: دراین روش عملاً سربرداری انجام نمی‌شود. سه تاپنج شاخه جانبی را که در جهات مختلف درخت باشد،انتخاب وازیک سوم انتهایی قطع میشوند. بعدهااین شاخه‌ها بازوهای اصلی درخت راتشکیل می‌دهند. درسال‌های بعد نیزه رستنها به حذف شاخه‌های فرعی اضافی وشاخه‌های پایین تنه محدود می‌شود.
شکل شلجمی: این شکل بیشتر در میوه کاری وبرای محدودکردن ارتفاع درخت وگسترده نمودن تاج آن در درختانی مانند گلابی، بعضی ازانواع سیبمان ندرددلی شز،همچنین در زردآلو، آلو، بادام، گردو، خرمالو، پسته وغیره به‌کار می‌رود. این طرز تربیت باعث می‌شود که درخت درتمام جوانب خوددارای شاخه‌های قویشودوشاخه‌هابتوانند محصول زیادی تولید کرده در برابر وزن آن و نیز فشارهای خارجی به راحتی مقاومت کنند.
شکل جامی(مرکزباز): دراین فرم تربیت به هیچ شاخه‌ایی اجازه داده نمی‌شودک هحالت پیش‌آهنگ به خودبگیرد.
اینسیستم تربیت مناسب درختان سیب نیست. شکل جامی بیشتربرای هلو وآلو ی ژاپنی وگاهی اوقات برای بعضی ازارقام بادام بکارمی‌رود. بااین حال به دلیلب ازبودن مرکز تاج، مقدار محصول در هردرخت کمتر ازسایرسیستم‌ها خواهدبود. حسن اینشکل بازبودن قسمت مرکزی تاج ونفوذ نورکافی به داخلآنمی‌باشد. مهمترین عیب این روش آن است که محل
اتصال شاخه‌های اصلی به تنه بدلیل تراکم آنها نسبتاًضعیفاست وهمیشه این خطر وجود دارد که در اثر وزنمیوه وفشار ناشی از برف و یخ زمستانه،تنهی کیاچند شکاف ازوسط بردارد ودرخت ازبین برود. لازم به ذکراست کهاینروشتربیتبرایمناطقیکهنورکمیدارندقابلتوصیهاست،زیرادرمناطقمرتفعودرشرایطبانورزیاد،درختدچارآفتابسوختگیمی‌شود. |
| نکته |
تربیت نهال برحسب نوع گیاه متفاوت میباشد مثلا برای تربیت انگورازروشهایخزنده(خوابانیدنرویپشته)،پاچراغیوانواعروش‌هایکوردون( روسیمی) استفاده می‌شود کههریکازاینروش‌هابستهبهشرایطاقلیمیمحلاحداثتاکستانمتفاوتخواهندبود. |
| انواعهرس براساس |
اندام‌هایمختلفگیاه |
هرسشاخه،هرسریشه،هرسبرگ،هرسگلومیوه. |
| زمانهرس |
هرسزمستانهیاهرسسیاه،هرستابستانهیاهرسسبز،اواخر پاییز یا اوایل زمستان |
| نوع گیاه |
هرسگیاهانزینتی، هرسدرختچه و… |
| و… |
| توجه:این جدول برای نشان دادن تنوع انواع هرس آورده شده. هر کدام از انواع هرس به انواع مختلفی نیزتقسیم میشوند.مثلا: هرس شاخه شامل هرس کوتاهکردنشاخه )سرشاخه‌زنی(،تنککردنشاخه‌ها،زخم‌زنیوخم‌کردنشاخه میباشد. |
